Oorzaken lage rugpijn

Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu waren in 2017 meer dan 2 miljoen Nederlanders bekend bij de huisarts met klachten van rug en/of nek. Bij ongeveer een derde van de mensen geven de klachten beperkingen in het dagelijks leven. De kosten die hiermee gemoeid zijn (medische kosten, werkverzuim en meer) lopen in de miljarden euro's. Als we nou eens weten wat de oorzaak van al die klachten is, en als we een goede behandeling hebben dan zou dat een enorme kostenbesparing geven.

Medische oorzaken rugpijn

hernia: het gaat om een tussenwervelschijf die beschadigd is en tegen een zenuw drukt; met name beenpijn kan het gevolg zijn
vernauwing (stenose) van het wervelkanaal zodat zenuwweefsel in het wervelkanaal wordt ingeklemd; ook dit geeft met name beenpijn
tumor: kan een uitzaaiing van kanker elders in het lichaam zijn, maar ook een zogenaamd goedaardig gezwel of cyste waardoor zenuwweefsel in het nauw komt
infectie: bijvoorbeeld bij mensen met verzwakte weerstand (diabetici, ouderen, druggebruikers, huidinfecties, nierziektes, endocarditis, ingrepen bij de tandarts, operaties)
breuk (fractuur) door een val of osteoporose (vaak een zogenaamde inzakkingsfractuur van het voorste deel van een wervel)
ontstekingsproces: zoals bij de ziekte van Bechterew (spondylartritis ankylopoetica) of andere reuma-achtige ziektes
scoliose: een te grote en/of instabiele verkromming van de wervelkolom waardoor het proces steeds verder gaat; kan uiteindelijk ook leiden tot interne klachten (hart, longen, darmen)
afglijden van een wervel (spondylolisthesis) geeft meestal geen klachten maar wordt problematisch als de afglijding steeds verder gaat.

De medische oorzaken verklaren ongeveer 5-10% van de lage rugklachten. Met deze oorzaken is sprake van specifieke rugklachten omdat er aantoonbaar in het lichaam een specifieke structuur of proces is aan te wijzen dat de klachten verklaart. De andere lage rugklachten worden aspecifiek genoemd. Hierbij zijn de specifieke oorzaken zo goed als uitgesloten.

Aspecifieke oorzaken rugklachten

Dus bij het merendeel van de mensen met rugklachten wordt geen specifieke oorzaak gevonden. Wat is er dan wel aan de hand? Officieel weten we het niet en dat geeft ruimte aan allerlei speculaties en ideeën waarvoor maar beperkt bewijs is. Ook is geprobeerd de groep met aspecifieke lage rugklachten onder te verdelen in subgroepen. Ook hier zijn weer verschillende classificaties geopperd met wisselend succes. Verdieping hierin is wel degelijk interessant omdat het inzicht geeft in allerlei mogelijkheden om wat aan het probleem van rugpijn te doen. Het gaat nu te ver om deze classificaties te behandelen, daar zijn namelijk een paar cursusdagen voor nodig. Wel noem ik hier een aantal opvattingen over oorzaken die door de meesten gedeeld worden:

houdingprobleem
overbelasting
te weinig belasting
verstoorde manier van bewegen
verstoorde stabiliteit
sensitisatieprocessen
beenlengteverschil
beperkte basisconditie
spanning/stress.

Spanning en stress

Of spanning en stress rugklachten veroorzaken staat ter discussie. Wat ze in ieder geval wel doen is het lichaam in een verhoogde staat van paraatheid brengen. Hierdoor wordt ook de gevoeligheid voor klachten verhoogd.

Bekende factoren van spanning zijn:

veranderingen in (naaste) familie zoals dood, ernstige ziekte, scheiding, huwelijk, geboorte, financieel
werkgerelateerd algemeen: pensioen, ontslag, promotie, slechte werksfeer, geen controlemogelijkheden, slecht contact met leidinggevende
werkgerelateerd specifiek: werkzaam in het onderwijs of de gezondheidszorg.

Vaak komen rugklachten pas op na de periode met spanning. Het bewustzijn was eerst 'te druk' met het verwerken van de stress, en registreert nu pas de rugpijn.

Chronische lage rugpijn: waarom herstelt het niet?

Van chronische klachten is sprake als dezelfde klachten telkens weer terugkeren (het probleem is niet opgelost) of gedurende langere tijd bestaan. Er is dan onder andere een risico op nieuwe problemen. Bijvoorbeeld: er zijn compensaties in het lichaam om pijn te vermijden, andere gebieden worden overbelast, er ontstaan beperkingen in werk of privésfeer of de persoon in kwestie raakt depressief vanwege de toestand. De aanleiding voor de oorspronkelijke klacht kan al verdwenen zijn (op een aantal chronische ziektes na). De arts constateert dus dat er niets 'stuk' is. Het lijkt wel of de pijn een eigen leven is gaan leiden en diverse therapieën helpen niet (meer).

Factoren, zoals boven genoemd bij aspecifieke klachten, kunnen een rol spelen bij het onderhouden van de klacht. De kunst is om ze te herkennen. Het gaat dan ook om de manier waarop de persoon met de klacht omgaat. De omgeving kan hierin een rol spelen (wat zegt de huisarts, fysiotherapeut, buurman/vrouw, internet, wat zijn de eisen die het werk of de partner stelt). Daarnaast kan het zenuwstelsel zelf in een soort alarmtoestand staan zonder dat dat nog nodig is. De thermostaat staat als het ware te hoog en is niet meer omlaag te krijgen. Daarmee blijft de persoon een soort extra gevoeligheid voor de klachten houden. Als dat geïnterpreteerd wordt als een waarschuwingssignaal dat je voorzichtig moet zijn, dan bestaat het gevaar van inactiviteit, waardoor de cirkel met bijvoorbeeld te weinig belasting als oorzaak weer rond is. Het hele proces van gevoelig worden voor klachten tot en met de alarmtoestand kan worden samengevat in de term (centrale) sensitisatie.

Het zal duidelijk zijn dat chronische lage rugpijn een complex gebeuren is en dat er altijd meer en verschillende factoren een rol spelen (multifactorieel).

En wat doen wij?

Voor een overzicht van mogelijke behandelaars voor rugklachten: zie onze wegwijzer bij rugklachten.

In de praktijk voor musculoskeletale geneeskunde is het onderzoek naar de oorzaak van de lage rugklachten het belangrijkste. Immers: wanneer niet bekend is wat de oorzaak is, dan is geen goed beleid met effectieve behandelingen te maken. Vandaar dat veel tijd besteed wordt aan het gesprek en het lichamelijk onderzoek. In het gesprek zullen zoveel mogelijk van de factoren die bovengenoemd zijn aan de orde komen. Het lichamelijk onderzoek wordt gebruikt om:

de ideeën die uit het gesprek gekomen zijn te toetsen
op zoek te gaan naar andere factoren
factoren uit te sluiten
te zoeken naar de herstel- en behandelmogelijkheden van de persoon.

Op basis van deze gegevens is een gedegen en afgebakend beleid op te stellen.

Bronnen

Picavet HSJ, Schouten JSAG. Musculoskeletal pain in the Netherlands: prevalences, consequences and risk groups, the DMC3-study. Pain 102 (2003) 167-178.

Deyo RA, Weinstein JN. Low back pain. N Engl J Med. 2001 Feb 01;344(5):363-70.

Polder JJ, et al. Kosten van ziekten in Nederland: de zorgeuro ontrafeld. RIVM rapport 270751005, 2002.

Nachemson AL, Jonsson E. Neck and back pain. Lippincott Williams & Wilkins, 2000.

Henschke N, et al. Prevalence of and screening for serious spinal pathology in patients presenting to primary care settings with acute low back pain. Arthritis Rheum 2009 60 (10): 3072–80.