Ketens in de MSK

Er zijn meerdere soorten artsen en therapeuten die zich met klachten van het houding- en bewegingssysteem bezighouden. Wat onderscheidt de MSK (musculoskeletale geneeskunde) hierin? Antwoord: het kijken naar en behandelen van houding- en bewegingsketens. Dit is niet uniek, maar in onze praktijk is het wel een van de belangrijkste uitgangspunten om naar klachten te kijken.

Wat is een keten?

Bewegingsketens zijn te definiëren als het totaal aan lichaamsdelen en gewrichten dat functioneel met elkaar verbonden is door innervatie, spierverloop, vorm en functie van een gewricht, zwaartekracht, vitale functies, stand van het lichaam in de ruimte en beïnvloed wordt door posttraumatische afwijkingen, psychische overtuigingen en compensatiemechanismes. In de Angelsaksische literatuur wordt dit regional interdependence genoemd en er zijn nog meer namen in omloop. Je zou ook kunnen zeggen: alles heeft met alles te maken en dat vraag om een ruime blik in de zoektocht naar de oorzaak van klachten. In ieder geval is er sprake van een krachtenspel dat zich over één of meerdere anatomische structuren afspeelt waaronder pezen, spieren, botten, gewrichten, fasciesystemen.

Belang van kijken naar ketens

Het menselijk lichaam functioneert als een eenheid. Als een deel van de eenheid niet optimaal functioneert, dan zal een ander deel dit (deels) gaan overnemen indien mogelijk. Dit gebeurt dus in een keten. Daardoor ontstaat een nieuw risico op stoornissen van het bewegingssysteem door een vorm van overbelasting. Dit aangepaste of compenserende gedrag is immers bijna altijd minder effectief en efficiënt dan het oorspronkelijke gedrag: de deelnemende regio’s zijn voor de extra taak minder goed toegerust in structuur, kracht, conditie, fijne motoriek. Aanpassingen kosten bovendien meer energie dan het patroon van voor het optreden van de stoornis.

Paar voorbeelden

Het is bekend dat na het vastzetten van wervels vanwege klachten (spondylodese), de buren daarboven en onder bij een flink deel van de mensen na een tijdje klachten gaan geven vanwege de extra belasting. Zo’n reactie kan ook weer plaatsvinden bij de buren van de buren, enzovoorts.

In de orthomanipulatie is beschreven hoe een bekkenscheefstand in een lang deel van de rug aanpassingen geeft, soms met klachten aldaar als gevolg.

Denk ook eens aan een sterker gebogen houding ter bescherming van een wond, bijvoorbeeld na een open hartoperatie, of lange periodes met buikpijn. Deze gebogen houding geeft weer overbelasting van de betrokken structuren met het risico op klachten.

En zo zijn er relaties beschreven tussen linker en rechter been, tussen verschillende regio’s van de wervelkolom, tussen de hoge wervelkolom en armen, tussen armen en benen en nog wel meer.

Bij de reacties in de ketens zijn weliswaar anatomische structuren betrokken, maar de reden van de reactie hoeft niet perse in een stoornis van een anatomische structuur te liggen. Het kan ook een reflex zijn door een schrikreactie, of herstel van een onbalans in het lichaam. Er hoeft niet eens een stoornis ergens aanwezig te zijn: zitten met de benen over elkaar op zich leidt al tot veranderingen in een houdingsketen (bekkenstand, zijwaarts neiging van de wervelkolom, positie van de schouders, nekregio). Of langdurige stress leidt tot het verstijven van ketens door spierspanning.

Oplossing van ketenproblematiek

Het moge duidelijk zijn dat ketens een essentiële rol spelen in het functioneren van ons houding- en bewegingssysteem. Zonder ketens kan het niet functioneren. En zoals aangegeven kan alles met alles te maken hebben. Dus in de diagnostiek en behandeling zullen zoveel mogelijk aspecten betrokken moeten worden om de ketens te snappen en weer functioneel te krijgen. Dat vraagt om een brede blik. Nu is de MSK een specialisme vooral gericht op het lichamelijke aspect van de klachten. Maar af en toe zal toch een uitstapje naar het psychosociale aspect gemaakt moeten worden om het ontstaan en in stand houden van klachten te kunnen begrijpen en behandelen.

Bronnen

Sueki DG, et al. A regional interdependence model of musculoskeletal dysfunction: research, mechanisms, and clinical implications. JMMT 2013,21(2):90-102.

Almansoof HS, Nuhmani S, Muaidi Q. Role of kinetic chain in sports performance and injury risk: a narrative review. J Med Life. 2023 Nov;16(11):1591-1596.

Myers TW. Anatomy trains. Myofascial meridians for manual & movement therapists. Churchill Livingstone 2001.

Vleeming A, Mooney V, Stoekart R eds. Movement, stability & lumbopelvic pain, integration of research and therapy. Elsevier 2007.

Donnally CJ, et al. Current incidence of adjacent segment pathology following lumbar fusion versus motion-preserving procedures: a systematic review and meta-analysis of recent projections. Spine J 2020,20(10):1554-1565.

van Hogezand MB. Musculoskeletale geneeskunde. Een theorie over het ontstaan van klachten van het bewegingssysteem. Mijnbestseller.nl 2022.

Jung SY, Choi BR. Three-dimensional change in the cervical spine in a cross-legged sitting position after a time lapse. J Phys Ther Sci. 2016 May;28(5):1657-9.